![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/a/a9/Bielsko-Bia%C5%82a_Downtown.jpg/220px-Bielsko-Bia%C5%82a_Downtown.jpg)
Podbeskidzie (cz. Pobeskydí, niem. Beskidenland) – określenie nieformalne używane do określenia terenów geograficznie położonych u podnóża zachodniej części pasma Beskidów Zachodnich, obszaru dawnego województwa bielskiego bądź obszaru metropolitalnego/okręgu przemysłowego Bielska-Białej. Analogicznie termin bywa używany w Czechach dla regionu wokół Frydka-Mistka u podnóży Beskidu Morawsko-Śląskiego.
Historia
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/d/db/WojewodztwoBielskie-KsiestwoCieszynskoOswiecimskie.png/220px-WojewodztwoBielskie-KsiestwoCieszynskoOswiecimskie.png)
Region współczesnego Podbeskidzia był politycznie zjednoczony w latach 1290 do 1315 jako księstwo cieszyńsko-oświęcimskie. Jego ówczesny władca przeprowadził wówczas akcję kolonizacyjną na prawie niemieckim, która prawie potroiła liczbę osad, co w pewnym stopniu skonsolidowało jego terytorium. W podobny sposób do regionu dotarła kolonizacja wołoska, który zasiedliła góry zarówno Beskidu Śląskiego jak i Żywieckiego i Małego. W dobie industrializacji zrośnięte ze sobą śląskie Bielsko i galicyjska Biała wyraźnie przerosły ludnościowo i gospodarczo historyczne centra w Cieszynie i Oświęcimiu. Niemcy z bielsko-bialskiej wyspy językowej od początku XX wieku zaczęli używać terminu Beskidenland[1] i wielokrotnie, bezskutecznie starali się włączyć zachodnią Galicję do Śląska Austriackiego, podczas gdy Paweł Stalmach, przywódca polskiego ruchu narodowego na Śląsku Cieszyńskim postulował przyłączenie regionu cieszyńskiego do Galicji.
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/5e/Grim_Emanuel%2C_Ba%C5%9Bnie_z_Podbeskidzia_%C5%9Al%C4%85skiego.jpg/220px-Grim_Emanuel%2C_Ba%C5%9Bnie_z_Podbeskidzia_%C5%9Al%C4%85skiego.jpg)
Pierwsze użycie polskiego terminu "Podbeskidzie" (w kolokacji zachodnie Podbeskidzie odnoszącej się do podgórskich obszarów południowo-zachodniej Małopolski[2]) znajduje się w recenzji książki Józefa Putka "O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie", które ukazało się w czasopiśmie Wierchy w 1937[3].
Natomiast pierwsze znane użycie tego terminu (w kolokacji Podbeskidzie Śląskie odnoszącej się do podgórskich obszarów Śląska Cieszyńskiego, bardziej związanych z Cieszynem czy Wisłą niż Bielskiem) znajduje się w tytule książki ks. Emanuela Grima Baśnie z Podbeskidzia Śląskiego[4] z 1929 r. oraz w podpisie zdjęcia z okolic Wisły "Łąka na Podbeskidziu" w rozdziale "Śląsk Zielony" w książce Gustawa Morcinka pt. Śląsk z 1933 r.[5]. W 1939 r. Franciszek Popiołek w książce pt. Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim opisując osadnictwo wałaskie na Śląsku używa określenia "wsie podbeskidzkie"[6]. W 1936 r. Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej w Warszawie wydało nuty pięciu pieśni ludowych Feliksa Nowowiejskiego pod tytułem: 5 Polnisch Beskidische Volkslieder - 5 Pieśni z Podbeskidzia Śląskiego[7].
Podbeskidzie w sensie takim, w jakim ten zwrot używany jest obecnie, czyli regionu skupionego wokół Bielska-Białej, pojawia się w "Przewodniku po ziemi bielsko-bialskiej" wydanym przez Towarzystwo Miłośników Ziemi Bielsko-Bialskiej w 1968 roku[8].
Termin "Podbeskidzie" był chętnie używany w latach 1975–1998, kiedy istniało województwo bielskie, obejmujące część Beskidów oraz obszary pod Beskidami. Termin zaczęto odnosić (błędnie, biorąc pod uwagę etymologię) do całego obszaru województwa (włącznie z Beskidami), a z czasem zatracił on swoje geograficzne znaczenie, bowiem zaczęto używać go dla określenia województwa bielskiego jako regionu (np. "Solidarność Regionu Podbeskidzie"), a w obecnym podziale administracyjnym obszar subregionu południowego województwa śląskiego (Bielska-Białej oraz powiatów bielskiego, cieszyńskiego i żywieckiego[potrzebny przypis]). Bywa też nadal używany przez władze samorządowe w Bielsku-Białej w szerszym znaczeniu[9].
Kontrowersje
Używanie terminu "Podbeskidzie" stało się przedmiotem wielu kontrowersji[3][10][11][12][13] ze względu na – jak twierdzą przeciwnicy jego używania – jego nieprecyzyjność (brak naukowego opracowania definicji "Podbeskidzia" i zdefiniowania obszaru, który miałby obejmować), błędność nazwy (terminem określa się zazwyczaj tereny górskie w Beskidach, a nie tylko "pod Beskidami"), nadużywanie (stosowanie tego terminu zbyt często i ogólnikowo, mimo iż jest on tylko nieformalny) oraz zastępowanie starszych już nazw zwyczajowych (np. Żywiecczyzna), geograficznych (np. Pogórze Śląskie, Beskid Mały, Beskid Śląski i Beskid Żywiecki) i historycznych (np. Śląsk Cieszyński). W dodatku rejonów leżących "pod Beskidami" jest w Polsce więcej (równolegle do pasm Beskidów), podczas gdy ta nazwa określa tylko jeden z nich (analogicznie do określenia Podkarpacie).
Po lewej stronie rzeki Białej wyraźne były wpływy kultury ludowej Śląska Cieszyńskiego, po prawej – małopolskiej góralszczyzny. Do tego po obu stronach rzeki mieszkała ludność polsko- i niemieckojęzyczna (z tzw. "niemieckiej wyspy językowej"), społeczność katolicka i ewangelicka[14] oraz żydowska.
Zobacz też
Przypisy
- ↑ Google Ngram: Beskidenland
- ↑ Witold Mileski. O zbójnickich zamkach, heretyckich zborach i oświęcimskiej Jerozolimie (recenzja). „Wierchy”. 15, s. 231, 1937. Kraków: Organ Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego wydawany przez Zarząd Główny Towarzystwa.
- ↑ a b www.Moje.Beskidy.pl: Podbeskidzie. [dostęp 2009-06-05]. [zarchiwizowane z tego adresu (31 maja 2009)].
- ↑ Grim Emanuel: Baśnie z Podbeskidzia Śląskiego. Cieszyn: Drukarnia "Dziedzictwa", 1929, s. 57.
- ↑ Gustaw Morcinek: Śląsk. Poznań: Wydawnictwo Polskie R. Wegner, 1933, s. 181.
- ↑ Franciszek Popiołek: Historia osadnictwa w Beskidzie Śląskim. Katowice: Nasza Księgarnia, 1939, s. 95.
- ↑ Feliks Nowowiejski: 5 Polnisch Beskidische Volkslieder - 5 Pieśni z Podbeskidzia Śląskiego. Warszawa: Towarzystwo Wydawnicze Muzyki Polskiej, 1936, s. 14.
- ↑ Władysław Czaja, Adam Hajduk, Antoni Hałatek, Bolesław Lubosz, Bernadetta Turno: Przewodnik po ziemi bielsko-bialskiej. Druk Prasowe Zakłady Graficzne "Prasa" Katowice zam. 2335/68 - K-14. wydanie drugie 1968 s. 23.
- ↑ Urząd Miejski w Bielsku-Białej: Program Rozwoju Subregionu Południowego Województwa Śląskiego na lata 2007-2013. [w:] www.um.bielsko.pl [on-line]. luty 2008, 2008. [dostęp 2011-12-11]. [zarchiwizowane z tego adresu (2009-12-29)]. Cytat:
Bielsko-Biała jest centrum administracyjnym, przemysłowym i kulturalnym regionu zwanego Podbeskidziem, obejmującego tereny Beskidów: Śląskiego, Małego, Żywieckiego, Makowskiego oraz Pogórza Śląskiego.
- ↑ Roman Zontek: Podbeskidzie to nazwa, z której jesteśmy dumni. Gazeta.pl, 1 czerwca 2009. [dostęp 2009-06-05].
- ↑ Michał Smolorz: Michał Smolorz: Podbeskidzie nie chce Śląska. Gazeta.pl, 1 czerwca 2009. [dostęp 2009-06-05].
- ↑ Dagmara Stanosz: Podbeskidzie wciąż rozpala emocje. gazetacodzienna.pl, 31 stycznia 2010. [dostęp 2011-10-12].
- ↑ Andrzej Drobik: Andrzej Drobik: Kwestia granic. gazetacodzienna.pl, 4 maja 2011. [dostęp 2011-10-12].
- ↑ Muzeum w Bielsku-Białej: Wystawa etnograficzna. [dostęp 2011-01-14]. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-08-11)]. (pol.).