Republiki Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich, zwane także republikami związkowymi (ros. союзные республики) – wydzielone na podstawie etnicznej jednostki podziału administracyjnego ZSRR podporządkowane bezpośrednio władzom centralnym.
W momencie powstania ZSRR tworzyły go cztery spośród republik radzieckich powstałych od roku 1917. Republiki związkowe, które 30 grudnia 1922 zawarły umowę o utworzeniu ZSRR, to: Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka, Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka, Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka, Zakaukaska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka[1].
W momencie rozpadu ZSRR składał się z piętnastu republik związkowych, które w konsekwencji stały się niepodległymi państwami[2].
Republiki ZSRR zgodnie z konstytucją
![](https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/5/56/USSR_Republics_numbered_by_Constitution.svg/400px-USSR_Republics_numbered_by_Constitution.svg.png)
Kolejność, w jakiej republiki związkowe wymienione były w Konstytucji Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich:
Rosyjska Federacyjna Socjalistyczna Republika Radziecka
Ukraińska Socjalistyczna Republika Radziecka
Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka
Uzbecka Socjalistyczna Republika Radziecka
Kazachska Socjalistyczna Republika Radziecka
Gruzińska Socjalistyczna Republika Radziecka
Azerbejdżańska Socjalistyczna Republika Radziecka
Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka
Mołdawska Socjalistyczna Republika Radziecka
Łotewska Socjalistyczna Republika Radziecka
Kirgiska Socjalistyczna Republika Radziecka
Tadżycka Socjalistyczna Republika Radziecka
Armeńska Socjalistyczna Republika Radziecka
Turkmeńska Socjalistyczna Republika Radziecka
Estońska Socjalistyczna Republika Radziecka
Według powierzchni
Łączna powierzchnia wszystkich republik: 22 458 258 km²
Według liczby mieszkańców
Dane ze spisu ludności z 1989 roku:
Według gęstości zaludnienia
Republiki radzieckie zlikwidowane przed rozpadem ZSRR
Republiki powstałe wskutek wojny domowej
- Abchaska Socjalistyczna Republika Radziecka (1921–1931); w 1931 przekształcona w Abchaską Autonomiczną Republikę Radziecką,
- Bucharska LRR/Bucharska SRR (1920–1925); w 1925 włączona do Uzbeckiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej (w 1929 z Uzbeckiej SRR wyodrębniono Tadżycką Socjalistyczną Republikę Radziecką, które podzieliły teren dawnej Bucharskiej SRR),
- Chorezmijska LRR/Chorezmijska SRR (1920–1925); w 1925 zlikwidowana i podzielona pomiędzy Uzbecką Socjalistyczną Republikę Radziecką, Turkmeńską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Karakałpacki OA (Karakałpacki OA najpierw wchodził w skład Rosyjskiej Federacyjnej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, w 1936 przekazany w skład Uzbeckiej SRR),
- Zakaukaska Socjalistyczna Republika Radziecka (1922–1936); w 1936 rozwiązana i podzielona na Armeńską Socjalistyczną Republikę Radziecką, Azerbejdżańską Socjalistyczną Republikę Radziecką i Gruzińską Socjalistyczną Republikę Radziecką.
Pozostałe
- Karelo-Fińska Socjalistyczna Republika Radziecka (1940–1956); została utworzona w 1940 z połączenia wyodrębnionej z Rosyjskiej FSRR Karelskiej Autonomicznej Republiki Radzieckiej z terytoriami Finlandii, które zostały zdobyte przez ZSRR w wyniku wojny zimowej (1939–1940); w 1956 przekształcona w Karelską Autonomiczną Republikę Radziecką i wcielona do Rosyjskiej FSRR.
Zobacz też
- Autonomiczna Socjalistyczna Republika Radziecka
- Republika radziecka
- Republiki w Federacji Rosyjskiej
Przypisy
- ↑ P. P. Kriemniew: Raspad SSSR: mieżdunarodno-prawowyje probliemy. Moskwa: 2005, s. 19. ISBN 5-94373-101-6.
- ↑ Eugeniusz Zieliński (red.): Przeobrażenia ustrojowe w republikach dawnego ZSRR. T. II: Europa w Dobie Transformacji Ustrojowych. Warszawa: 1993, s. 117. ISBN 83-85466-21-5.